martes, 30 de agosto de 2022

A BENDEMA

 


Yo teneba una biña con un bitau que feba goyo beye-lo. En bi-eba uvas de moristel, alcañón, garnacha y dicha de “ cojòn de gato”. Mi tía Luisa, que yera mui puritana la clamaba de “botón de gato”, porque sonaba más modosa. Cuan la minchabas ,  luciba nos diens como ixos globetes o pompetas chicotas que fan os niños con os grans que s´han escratau. Ixos granos parixeban tocinetes royos y gordos y bellas vegadas lis tiraremos os borfollos royos y gordos y bellas begadas lis tirabanos os borfollos  y pretabamos  aquella polpa dura, mullada de mosto y relucien. Siempre yeranos enderezando o camin dreito ta biña. Bels díyas, cuando beniba cullir bella cesteta d´uvas, eslegidas entre as millors.

Muitos somontaneses portaban un d´istos  presentes u estrenas  a ra chen  d,a capital. Siño Francho levé una zesteta d´ugas ta la casa prenzipcon muita al y, devan a os aponderamientos que feban a tal presenre , espeté  que “Agún en teneba de millions en casa mía, pero que no lis quereba trayer!. De todas as maneras,  quedé bien con sino Franco. Pior estié cuando un coche- línea amanau a ra gran viña, baixaban tos os viacheros y escomencipiaron a minchase as uvas.

Rancaban un rampvelillasallo, y si no yera dulze, la aventaban. Ixo yera una malmetición. A siño Francho de Casa Bailo de Velillas, li doleba más isto que o feito de mincha-ne as uvas. Con muita sorniza s´enfrotiné con toz y a cadagún d´os intrusos, y a os misaches lis deciba : ¿Tamién os mesaches de colegio de pago, van a minchar ugas ta viña d’otri?. Dimpués se concaraba con as mullers y lis deciba:¿también as madamas van a minchar uvas ta viña d’otri?. Y en zagueras li dizié  a un mosen: “También a dotrina cristiana diz que os siñors mosens baigan a minchar ugas ta viña d’otri ¿. Debán de tals reflexions y un comportamiento tan modoso, os siñors Biacheros, puyaron ta o Coche de línea, con a coda entre as garras, pa dixar tranquilo a su amo.

¡Qué bien yeran os jarmientos n’a jarmentera!. Baixaban as mullers culli- ne un faxo y feban una chera n’o fogaril; se minchaban tostadas,arruxiadas con o bino de casa y a viella contaba o cuento de María Jarmiento, que se fue a cagar y la se llevó o viento.

A vendema yera un rito; os homes, muliers y niños,toz yeran poquez pa recullir as ugas, carria-las n’os cuebanos y cobanetas y pisalas n´os cubos. S’escurriba o mosto, que cayeba  n’o laco, lo meteban en redomas, lo cogeban pa que no fermentase y feban mostillo con almendras, untar pan.

Como en quedan poquetas de biñas entre cazataires,cans y rabosas que dixan as barrazas sin grano y lis aduyan as perdices y os pasajantes, no en trayén cuenta de cautivar una biña. Yo la he rancau.

Agora a beber o vino de polvo, yo en cuenta de mostillo, tomaré jarabe balsámico pa limpiar os livianos del humo dós coches y d’o fumo d’os cigarros.

No hay comentarios:

Publicar un comentario

El Señor Don Alfonso, del Castillo de San Román de Morrano

San Román de Morrano (Huesca) Es un auténtico Señor, no sólo por haber nacido en el Castillo de su familia, situado en San Román de Morrano,...