jueves, 4 de mayo de 2023

As presonas y os arbols

 



Sí, no sepo o que tienen os lugárs en do biben y en do se ban amortando os poquéz d’aragoneses que   i-ban   quedando.   Teneban una cultura que no les ne perdonaban os omes de ra zida. Les dezi-ban: “ ¡mira un tapueblo! S´arreguiban, se gronxiaban y no los quereban   pas. Sólo pa   bendéles,   pa tenélos pilláus d’a garra con as cuentas pendiéns. Poco  balura y dreitos umanos gosaban  tener  aquérs omes, cuan  los abentóns forsosos  d’a  Bal d’a Garzipollera  y  anti- parti d’a Guarguera. Si  poquér  d’ixo en teneban. A fuerza  de gayata nos los abentón;  a fuerza de mallazos tampoco, sino con  amenazas de despropiazion, que  trucan  os intereses  y  l’alma. Que l’en pregunten a Daniel Ara d’a Garzipollera y a Otín d’a Bal d’o Guarga. A iste l’en bosoron pa plantar pins. ¿ Y qu’os omes  y os pins no pueden achuntásen?¡Qué turruntera ye a despoblar un país d’omes ta repoblálo d’árbols! Y, en cambio, ¡qué bonico ye  beyer n’o cobalto d’un pin un esquiruelo y n’o cobajo una parella festejando! (fendo   a   repoblanión   forestal) .Os intereses no fan omes,os omes fan d’interses. Os arbres no fan d´homes, os omes fan d’interez. Os arbres no fan d’ómes, os omes pueden plantar arbols. Ye como si esboldregamos a zidá de Huesca pa fer un parque muito gran.¿Qué cultura ba a restar? Si, bazibas de chen se quedaban as bals,buedas, por tanto d´ ídeyas. Agora, cuan Leonardo , o d’o molino Escartin, puya  t’a Guarguera puede dicir: “A mis soledades voy “ y cuan baixa “de mis soledades vengo” Facílmente me defiendo”.Le espeto:“ porque para andar conmigo me bastan mis pensamientos ”.A güenas chen  d’os lugàrs,  cuan  les  preguntan  sobre as parabras suyas, se meten en guardia como acorraláus, como cans  ucháus. Dica do les han ficáu qu’a suya fabla pe  “profe y fiera “.Naide s’abergüenza d’a suya may, no tos abergonzéz d’a fabla vuestra. O que la poseya completa  que la  charre y  l'amuestre,  y o que la tienga, parzial que la cautibe y que sepa distingíla d’a castellana. As dos pueden combibir  achirmanadas,  cómo foy yo n’iste articlo. No le creigaiz a tantos que naxen sabios “ que es porque lo dicen ellos” y a    zencia d´ellos consiste en fer de menos a d´os otris”.Yo conoxco un cura  choben d´ixos autenticos que  d’a Fabla  nás charradas cotidianas y a una choven estudiante de   Loarre qu´en Uesca, fa o mesmo, en Uesca  tantos que naxen  sabios. ¡Cuantos han meso a fabla en redicúlo con ixo d’o baturrismo! O que da más rabia ye que sigamos nusatros mesmos   aragoneses, os que mos destruigamos.

(d’o Consello d’a tabla aragonesa).

 Bocables:

Granxiar (se) : mofase, chunguearse sintiéndose ufano de mismo.

Balgua, balura:  valor.

Gosar: atreverse a  soler, acostumbrar.

Mallazos: martillazos, masazos.

L’en pregunten: se lo pregunten

Bosar: pagar.

Achuntar (se) : juntarse ; aquí, con o sentiu de Hacerse eompatibles, “estar juntos conviviéndo en buenas relaciones ”.

Turruntera: ocurrencia.

Cobalto: parte alta;

Cobajo: parte baja

Uchar: achuchar, .ahuyentar.

Dica: hasta.

Achirmanadas: hermanadas.

Foy : hago

Amagar: esconder.

No hay comentarios:

Publicar un comentario

El Señor Don Alfonso, del Castillo de San Román de Morrano

San Román de Morrano (Huesca) Es un auténtico Señor, no sólo por haber nacido en el Castillo de su familia, situado en San Román de Morrano,...