lunes, 10 de julio de 2023

GULIN-GULANGO ( En fabla y castellano del libro CLAROSCUROS)

 




Guatizalema te claman,río d’as zalamerías. Si qu’estiés zalamero con os gúertos qu´arruxiabas, con os peches que nadaban por a tuya corriente límpida. Os niños se chapuzaban en badinas aturadas. Preguntaban, preguntaban: ¿Has veyito un gulín-gulanco que por o río va andando?. No e biesto un gulín-gulango que por o río ba andando, contestaban, contestaban. Si qu´e biesto una sardina, que li se cayoá o pastor, que va flotando, con a fonsera de plata; pero a la burra somera , platera torda rodada, ya no li peta beber, por que d´o pexe li escama a plata d´as escamas plateyada. Cullo tefla trifoliata y le pregunto:¿ as biesto un gulin gulango que por el rio va andando? : Gulin gulango baixaba, gulin galango puyaba. Si puyaba y si baixaba, ¡qui sape do puede estar!.

Buzeaba un güen amigo por las fonduras d´o rio, meteba a man angluciosa en los cados de los pexes; ¡ pobre Antonio, pobre Antonio, no la podeba sacar!. Ya cuasi yera afogau, ya no podeba aguantar. Por fin, soltando la ra enguila, ya ye desenreligato y surte t´a superficie con a cara amoratata. ¿ As biesto un gulin gulango   que por o rio ba andando? Por as fonduras d´o rio donde lugo que no ba. Pos si puya ta Nocito plegara, pos a tefla no m´acrera si baxaba t´as fonduras o puyaba ta o mirallo qu´atecla l´agua en a cara. Bo a buscar ta Nocito a pregunta-le a San Urbez: ¿ ha biesto un gulin gulango que por o rio ba andando? Y de paso fare o mesmo en Castellon de Arbanies, en Arbanies antiparti y en Molinos de L´Almunia y de Sipan. Nadie sape do s´en ha íu o pobre gulin gulango que por o rio ba andando. Y en plegando ta Nocito li pregunto a o Patron : ¿ a biesto un gulin gulango que por o rio ba andando?. San Urbez entristeciu, me responde : ¿ no será ya en Barcelona ¿ ¡ San Urbez Santo Bendito, no permitas qu´ixo siga!

Chilos siento por Bentue, chilos siento por Badiello y dica Sariñena y Sena, tós se meten á chilar: ¿ qui a beyito un gulin gulango que por el rio ba andando? Nunca sabié o que yera un gulin gulango. Por si alcaso, mirare bel libro de catalán, por si sapen bella cosa.


Rio Guatizalema


Guatizalema te llaman,  río de zalamerías.  Si que fuiste zalamero con  los huertos que regabas, con los peces que nadaban por tu corriente límpida. Los niños se sumergían en tus remansos tranquilos. Preguntaban, preguntaban: ¿has visto un gulín-gulango que por el río va andando?. No he visto un gulín-gulango que por el río va andando, contestaban, si que he visto una sardina que se le cayó al pastor, que va flotando, flotando con su vientre  plateado, pero la burra “atera”y platera, torda rodada, ya no quiere beber agua, porque del pez le escama la plata de sus escamas plateadas. Cojo trébol trifoliado  y le pregunto:¿has visto un gulín-gulango que por el río va andando?. Gulín –Gulango subía, Gulín –Gulango bajaba. Si subía y si bajaba ¡quien sabe donde estará!. Buceaba un vagabundo por lo profundo del río, metía su mano ansiosa en los cados de los peces. ¡Pobre Antonio, pobre Antonio, no la podía sacar!. Ya casi se había ahogado, ya no podía aguantar. Por fin, soltando la anguila, ya está desembarazado y sale  a la superficie con la cara amoratada. ¿Has visto un gulín –gulango que por el río va andando?. Por las orillas del río, desde luego que no va. Pues si sube, a Nocito llegará, porque el trébol no me aclara si bajaba a las honduras o subía hacia el espejo que forma el agua en su cara. Voy a subir a Nocito,  a preguntarle a San Urbez: ¿has visto un gulin –gulango,  que por el río va andando?, y de paso haré lo mismo en Castejón de Arbaniés, en Arbaniés además y en Molinos de la Almunia y de Sipán. Nadie sabe dónde ha ido el pobre Gulín –gulango  que por el río va andando. Y en llegando hasta Nocito, le preguntó a su patrón:¿has visto un gulín –gulango que por el río va andando?. San Urbez entristecido me responde:¿ no estará ya en Barcelona?. ¡San Urbez, Santo bendito, no permitas que así sea!.
Gritos oigo por Bentué,  gritos oigo por Vadiello y hasta Sariñena y Sena, todos gritan a una voz. ¿quién ha visto un gulín –gulango que por el río va andando?.

Nunca supe lo que fuera el pobre gulín –gulango. Por si acaso miraré los libros de catalán, que tal vez me den respuesta.

¿No sería una autovía, que por los montes de los Altos Pirineos, subiría, para hacernos de nacionalidad europea?.


No hay comentarios:

Publicar un comentario

El Señor Don Alfonso, del Castillo de San Román de Morrano

San Román de Morrano (Huesca) Es un auténtico Señor, no sólo por haber nacido en el Castillo de su familia, situado en San Román de Morrano,...