lunes, 3 de julio de 2023

A BENDEMA

 



Yo teneba una biña con un bitau que feba goyo beye-lo. En bi-eba uvas de moristel, alcañón, garnacha y dicha de “ cojòn de gato”. Mi tía Luisa, que yera mui puritana la clamaba de “botón de gato”, porque sonaba más modosa. Cuan la minchabas ,  luciba nos diens como ixos globetes o pompetas chicotas que fan os niños con os grans que s´han escratau. Ixos granos parixeban tocinetes royos y gordos y bellas vegadas lis tiraremos os borfollos royos y gordos y bellas begadas lis tirabanos os borfollos  y pretabamos  aquella polpa dura, mullada de mosto y relucien. Siempre yeranos enderezando o camin dreito ta biña. Bels díyas, cuando beniba cullir bella cesteta d´uvas, eslegidas entre as millors.

Muitos somontaneses portaban un d´istos  presentes u estrenas  a ra chen  d,a capital. Siño Francho levé una zesteta d´ugas ta la casa prenzipcon muita al y, devan a os aponderamientos que feban a tal presenre , espeté  que “Agún en teneba de millions en casa mía, pero que no lis quereba trayer!. De todas as maneras,  quedé bien con sino Franco. Pior estié cuando un coche- línea amanau a ra gran viña, baixaban tos os viacheros y escomencipiaron a minchase as uvas.

Rancaban un rampvelillasallo, y si no yera dulze, la aventaban. Ixo yera una malmetición. A siño Francho de Casa Bailo de Velillas, li doleba más isto que o feito de mincha-ne as uvas. Con muita sorniza s´enfrotiné con toz y a cadagún d´os intrusos, y a os misaches lis deciba : ¿Tamién os mesaches de colegio de pago, van a minchar ugas ta viña d’otri?. Dimpués se concaraba con as mullers y lis deciba:¿también as madamas van a minchar uvas ta viña d’otri?. Y en zagueras li dizié  a un mosen: “También a dotrina cristiana diz que os siñors mosens baigan a minchar ugas ta viña d’otri ¿. Debán de tals reflexions y un comportamiento tan modoso, os siñors Biacheros, puyaron ta o Coche de línea, con a coda entre as garras, pa dixar tranquilo a su amo.

¡Qué bien yeran os jarmientos n’a jarmentera!. Baixaban as mullers culli- ne un faxo y feban una chera n’o fogaril; se minchaban tostadas,arruxiadas con o bino de casa y a viella contaba o cuento de María Jarmiento, que se fue a cagar y la se llevó o viento.

A vendema yera un rito; os homes, muliers y niños,toz yeran poquez pa recullir as ugas, carria-las n’os cuebanos y cobanetas y pisalas n´os cubos. S’escurriba o mosto, que cayeba  n’o laco, lo meteban en redomas, lo cogeban pa que no fermentase y feban mostillo con almendras, untar pan.

Como en quedan poquetas de biñas entre cazataires,cans y rabosas que dixan as barrazas sin grano y lis aduyan as perdices y os pasajantes, no en trayén cuenta de cautivar una biña. Yo la he rancau.

Agora a beber o vino de polvo, yo en cuenta de mostillo, tomaré jarabe balsámico pa limpiar os livianos del humo dós coches y d’o fumo d’os cigarros.

No hay comentarios:

Publicar un comentario

Cosas curiosas (año de 1997)

           Monasterio de Leyre (Navarra) Hay en el mundo muchas cosas raras y precisamente en los días de la boda entre la Princesa Doña C...