sábado, 6 de febrero de 2021

Debantando a Fabla.- O Gulín -Gulango.-(28-VII-79)

 


                                                   

Guatizalema te claman, río d’as zalamerías. Sí qu’estiés zalamero con os  güertos qu’arruxiabas, con os peches que nadaban por a corriente limpida  d’as aguas. Os ninos se chapuzaban en chicotas badinas aturadas y preguntaban, preguntaban: ¿ has visto un gulín- gulango que por  a  orilla d´o  río  b´a   andando?. No imos beyito un gulín-gulango que por o río baiga andando, contestaban. Y un zagal respondeba: si que he biesto un gulín -gulango que por a ribera baiga andando, contestaban, pero he biesto una sardina, que li se cayó a un pastor, que ba flotando, flotando con a fonsera de platera, pero  ra burra somera, platera, torda rodada, ya no  ha podíu  beber, porque d’os  peches, li escama a plata d’as escamas plateyadas. Yo cullo tefla trifoliata ( trébol trifoliado) y li pregunto : ¿Has visto un gulín- gulango (un cerdito- gulanguero) que por o río ba andando?. Gulín- gulando baixaba, gulín gulango puyaba. Si puyaba y si baixaba, ¡Qui sape d’ó puede estar!.

Buzeaba un güen amigo por as fonduras d’o río, meteba a man angluciosa en os cados de ros peches; ¡probe Antonio, probe Antonio, no lo podeba sacar!. Ya casi yera afogau, ya no podeba aguantar. Por fin, soltando ra enguila, ya ye desenreligato y surte t’a superficie con a cara amoratata. ¿Has veyito un gulín-gulango  que por o río ba andando?. Por as fonduras d’o río desde lugo que no ba. Pos si puya, ta Nocito plegará,  pos a tefla no m’acrara  si baixaba t’as  fonduras u puyaba ta o mirallo qu’e atecla l’áigua en a cara. Bo a puyar ta Nocito, a pregutale-ne a San Urbez: ¿has viesto un gulín- gulango que por o río ba andando?. Y de paso faré o mesmo en  Castellón d’Árbaniés ,en Arbaniés antiparti y en Molinos de L’Almunia y de Sipán.     

Nadie sape do s’en ha iu o probe gulin-gulango que por o río va andando. Y en llegando en ta Nocito, li pregunto a su patrón: ¿ha viesto un gulín- gulango que per o río ba andando?. San Urbez, entristezíu,  le responde: ¿ no será ya en Barcelona?.¡ San Urbez, santo bendito, no permitas qu’íxo siga!.

Chilos siento por Bentué, chilos siento por Badiello, y dica Sariñena y Sena, toz se meten a chilar:¿qui ha veyito un gulín – gulando que por o río ba andando?.

Nunca sapié o que yera un gulín- gulango. Por si acaso miraré bel libro de catalán, por si sapen bella cosa.

Un gulín ye un chicote gulo o cerdo y un gulango ye un atro gulo mes crecíu.

No hay comentarios:

Publicar un comentario

El Paseo de la Alameda, hace ya muchos años

  Por el sol saliente rodea a Huesca la Isuela, nombre de un río con reminiscencias ibéricas, hoy el río pudiera ser llamado la cloaca, que ...